Απελπιστικά αργοπορημένο και λίγο, απολύτως αναγκαίο και αυτονόητο

Το Πρίσμα – Ένωση για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, με το κείμενο αυτό θέλει να εκφράσει τη θέση του για το σχέδιο νόμου που συζητείται στη Βουλή, με τίτλο “Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα και άλλες διατάξεις”.

Επί της αρχής, εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για την επέκταση της ισότητας στο γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια. Είναι μια πάγια και εμβληματική διεκδίκηση του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος τα τελευταία 20 χρόνια, η οποία άργησε πολύ στη χώρα μας. Δυστυχώς, με ευθύνη της κυβέρνησης και των ΜΜΕ, η δημόσια συζήτηση ξεκίνησε αρκετούς μήνες πριν εμφανιστεί το σχέδιο νόμου και εξέθεσε τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας για μεγάλο χρονικό διάστημα σε άκρως κακοποιητικές απόψεις. Τα δικαιώματά μας δεν γίνεται να τίθενται σε ένα σκοταδιστικό λαϊκό δικαστήριο, στο οποίο δίνεται βήμα στον οποιοδήποτε αναρμόδιο να εκφράσει την ομοφοβία του, κανονικοποιώντας την στα αυτιά της κοινωνίας. 

Το σχέδιο νόμου όταν ψηφιστεί, θα έρθει να λύσει πολλά και σημαντικά προβλήματα και διακρίσεις που υφίστανται οι οικογένειες των ομόφυλων ζευγαριών και οι οποίες προκύπτουν από την μη αναγνώριση και των δύο γονιών στις ομόφυλες οικογένειες, συμπεριλαμβανομένων των σημαντικών δικαιωμάτων του παιδιού στις περιπτώσεις του διαζυγίου ή του θανάτου του ενός γονιού. Με την εξίσωση στην αναγνώριση της γονεϊκότητας, οι ομόφυλοι γονείς θα έχουν τα ίδια δικαιώματα αλλά και τις ίδιες υποχρεώσεις απέναντι στα παιδιά τους.

Δυστυχώς όμως, διαπιστώνουμε ότι, όπως έχουμε συνηθίσει πια, το σχέδιο νόμου έχει σημαντικά κενά και παραλείψεις, τα οποία συντηρούν διακρίσεις εις βάρος μας και των οικογενειών μας. Σε αυτό το κείμενο θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε τις θέσεις μας για τις διατάξεις του σχεδίου νόμου.

Σχετικά με τη γονεϊκότητα:

  1. Παρότι η νομοπαρασκευαστική επιτροπή επεσήμανε τις διακρίσεις που υφίστανται τα ομόφυλα ζευγάρια στη γονεϊκότητα, η Κυβέρνηση αποφάσισε να διατηρήσει τις διακρίσεις ως προς την πρόσβαση στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ). H Κυβέρνηση υποστήριξε δημόσια ότι θα άρει τα εμπόδια που υπάρχουν στην πρόσβαση των ομόφυλων ζευγαριών στη γονεϊκότητα, με μοναδική εξαίρεση την πρόσβαση των ζευγαριών ανδρών στην παρένθετη κυοφορία. Ωστόσο, το ίδιο το σχέδιο νόμου δεν τροποποιεί καθόλου τους νόμους που διέπουν την ΙΥΑ. Η έμφυλη γλώσσα που χρησιμοποιείται σε αυτές τις διατάξεις επιτρέπει την πρόσβαση μόνο σε ετερόφυλα ζευγάρια και άγαμες γυναίκες και επομένως αποτελεί εμπόδιο στις οικογένειές μας. Δεν μας διαφεύγει και η ταξική διάσταση αυτού του ζητήματος, καθώς οι εύπορες οικογένειες θα έχουν πρόσβαση σε ΙΥΑ στο εξωτερικό.
  2. Ειδικά σε σχέση με την πρόσβαση στην παρένθετη κυοφορία, δεν πρέπει ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή το φύλο των γονιών να αποτελεί βάση αποκλεισμού. Παράλληλα, στεκόμαστε αλληλέγγυα στις τοποθετήσεις που θέλουν να ξεκινήσει μια συζήτηση με φεμινιστικό πρόσημο για την επανεξέταση των όρων και των δικλείδων ασφαλείας που διέπουν την διαδικασία της παρένθετης κυοφορίας.
  3. Θα σταθούμε ειδικά και ξεχωριστά στο Τεκμήριο Πατρότητας, όπως αυτό περιγράφεται στον Αστικό Κώδικα (άρθρο 1465), αλλά και στο νόμο του Συμφώνου Συμβίωσης (Άρθρο 9 του ν.4356/2015). Είναι κεντρική διεκδίκησή μας να υπάρξει τροποποίηση και αναγνώριση του Τεκμηρίου Γονεϊκότητας, ώστε τα παιδιά που γεννιούνται στα πλαίσια γάμου ή συμφώνου ομόφυλου ζευγαριού να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα υπόλοιπα παιδιά.
  4. Ενώ το σχέδιο νόμου φροντίζει να καταργήσει τον απάνθρωπο όρο της αγαμίας στα τρανς άτομα που θέλουν να αναγνωρίσουν νομικά το φύλο τους, συνεχίζει να επιβάλει τη μη διόρθωση των στοιχείων στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των πιθανών τέκνων τους (άρθρο 5, ν. 4491/2017). Καλούμε την Κυβέρνηση να άρει τη διάκριση αυτή. 
  5. Σε κάθε περίπτωση, ο νόμος για την Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου (ν. 4491/2017) θα πρέπει ούτως ή αλλως να αναθεωρηθεί, ώστε να προβλέπεται μια εξωδικαστική διαδικασία διόρθωσης εγγράφων γρήγορη, διαφανής, προσβάσιμη και συμπεριληπτική για τα non-binary άτομα, που δεν αυτοπροσδιορίζονται ούτε ως άντρες ούτε ως γυναίκες. Είναι σημαντικό το φύλο των non-binary ατόμων να αναγνωριστεί, και στα πλαίσια της αναγνώρισης αυτής να μη θιγεί το δικαίωμα τους στην οικογένεια.

Σχετικά με το κεφάλαιο του σχεδίου νόμου για την άρση διακρίσεων:

Η ευχάριστη έκπληξη του σχεδίου νόμου που εξέδωσε η Κυβέρνηση είναι η πρόβλεψη για επέκταση της προστασίας βάση σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλων που παρέχει ο ν. 4443/2016, πέρα από τον τομέα της εργασίας. Χαιρετίζουμε την απόφαση αυτή και θεωρούμε πως είναι μια σημαντική βελτίωση. 

Παράλληλα, θεωρούμε σημαντικό να γίνουν και οι παρακάτω τροποποιήσεις για την άρση διακρίσεων:

  • Οι διακρίσεις βάσει ταυτότητας φύλου στο χώρο της εργασίας και της παροχής υπηρεσιών πρέπει να προστεθούν στις διακρίσεις που απαγορεύονται από τους νόμους 3896/2010 «Εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόληση» και 3769/2009 «Εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών».
  • Ο όρος “επαναπροσδιορισμός φύλου” πρέπει να αντικαταστήσει τον παρωχημένο και περιοριστικό “αλλαγή φύλου” που αναφέρεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 3 του νόμου 3896/2010. Άλλωστε, πρόκειται για κακή ενσωμάτωση της παραγράφου 3 του Προοιμίου της Οδηγίας 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006, η οποία μιλά για “επαναπροσδιορισμό φύλου” (gender reassignment).
  • Κρίσιμη είναι η κύρωση του 12ου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, για την οριζόντια απαγόρευση των διακρίσεων.

Παρά τα τεράστια και σημαντικά κενά που παρουσιάζει το σχέδιο νόμου ως προς την πρόσβαση των ομόφυλων ζευγαριών στην γονεϊκότητα, ζητάμε από τα μέλη της Βουλής να το υπερψηφίσουν, χωρίς να αποφύγουν την έντονη κριτική στην Κυβέρνηση για τα κενά του νομοσχεδίου, κάνοντας εποικοδομητικές προτάσεις με στόχο το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Το σχέδιο νόμου που έχει κατατεθεί από την αξιωματική αντιπολίτευση ήδη από τις 17/06/2022 καλύπτει τα περισσότερα από τα κενά που καταγράφουμε και μπορεί να αποτελέσει βάση για πιθανές βελτιώσεις στο σχέδιο νόμου.

Παράλληλα και ανεξάρτητα, το κράτος και οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να προστατεύσουν την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα από την ρητορική μίσους που υφιστάμεθα όλους αυτούς τους μήνες, με μεγάλη ευθύνη της Κυβέρνησης που κράτησε αμφιταλαντευόμενη θέση για πολλούς μήνες είτε λόγω σκοπιμότητας είτε λόγω ανικανότητας. Ζητάμε την παρέμβαση του ΕΣΡ ώστε να αποκατασταθεί ο σεβασμός και η προστασία στην κοινότητά μας στο δημόσιο λόγο.

Άλλωστε, το συγκεκριμένο νομοσχέδιο δεν εμφανίζεται σε πολιτικό κενό. Δεν ξεχνάμε την στάση της Νέας Δημοκρατίας στην ψήφιση άλλων νόμων για την προστασία της κοινότητάς μας όπως την θεσμική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου και την πρόσβαση των ομόφυλων ζευγαριών στην διαδικασία της αναδοχής. Ακόμα η κοινότητά μας περιμένει τουλάχιστον μία συγγνώμη για τις αναφορές του Κυριάκου Μητσοτάκη σε “εξωγήινους στον Υμηττό” κατά την ψήφιση του νόμου για την θεσμική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου αλλά και την αποπομπή από την Κυβέρνηση του Μιχάλη Χρυσοχοϊδη μετά την καταδίκη της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τους χειρισμούς του απέναντι σε οροθετικές γυναίκες το 2012. Η γενικότερη κατάσταση του Κράτους Δικαίου και η διολίσθηση των θεσμών είναι φανερή από τις συνεχείς καταγγελίες για pushbacks στα σύνορα, το ναυάγιο στην Πύλο, το σκάνδαλο των υποκλοπών και την τραγωδία στα Τέμπη. Για όλα αυτά το σχέδιο νόμου δεν συνιστά άφεση αμαρτιών.

Το σχέδιο νόμου αυτό έρχεται ως αποτέλεσμα αγώνα δεκαετιών της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, από την εποχή του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλόφιλων Ελλάδας μέχρι σήμερα. Στο μυαλό μας έχουμε τα άτομα που το 2008 οργάνωσαν τους γάμους της Τήλου, κάποια από τα οποία δεν ζουν σήμερα για να δουν τον αγώνα τους να δικαιώνεται 15 χρόνια μετά. Η Πολιτεία άργησε πάρα πολύ για το αυτονόητο. 

Στη μνήμη τους απαιτούμε την πλήρη ισότητα!